Atasözleri belli bir toplumun ya da tüm insanlığın yaşam felsefesini ortaya koymaktadır. İnsanlık ile var olan sevgi, kıskançlık, bencillik, dostluk, düşmanlık vb. duygular evrensel kavramlardır. Bundan ötürü bu duyguları iyi bir şekilde yansıtan atasözleri de evrensel olarak kabul görmektedir.

Atasözü nedir?

Atasözlerine kısaca özlü sözler diyebiliriz. Atalarımız; günlük yaşamlarının içinde, iş hayatlarında, akraba yahut arkadaşlık ilişkilerinde, doğada meydana gelen olaylar karşısında ve benzeri durumların tamamına elde ettikleri bilgi ve deneyimleri sonraki nesillere aktararak, çağını yaşayan insanların da aynı yanlışa düşmesine mani olmak istemişlerdir.

Atasözlerinin belli başlı özellikleri

Atasözlerinin en temel özellikleri arasında öğüt vermeleri, kalıplaşmış olmaları ve halka mal olup yeni nesillere aktarılmaları yer almaktadır. Bu özellikleri ile atasözleri günümüz insanı için birer miras niteliği taşımaktadır. Bazı zamanlarda bir atasözü, içinde olduğumuz bir durumu öylesine güzel anlatır ki; o durumu tarif etmek için kitap dolusu sözler bile o kadar etkili olamaz.

Farklı kültürlerdeki atasözleri

Dünyadaki pek çok kültürdeki atasözleri, birbiriyle karşılaştırıldıklarında bu atasözlerinin bir çoğunun aynı veya benzer olduğu da görülmektedir. Atasözleri evrensel değerlere vurgu yapsa bile bunların yanında bir millete özgü kültürel değerleri de içermektedir. Atasözlerinin içerdiği konular, çoğu zaman kullanıldıkları yöreye ve ülkeye göre farklılıklar da gösterir. Örneğin; Türk toplumunda tarih boyunca askerlik ve çiftçilik önemli bir konumda olduğu için at, it, kurt, koyun, silah ve yiğitlik konusunda Türkçe’de bir çok sayıda atasözü vardır. Ancak buna karşın Alman atasözlerinde ise daha çok ayı, kartal gibi Almanya’nın sembolü haline gelmiş konular ağırlıktadır. Bu sebeplerden ötürü atasözlerinde hem evrensel ve hem de toplumsal düzen ile ilgili iyilik ve kötülüğe dair tüm kavramlar yer almaktadır.

Birbirleriyle çelişkili / zıt anlamlı atasözleri

Çevremizdeki her şeyin zıddıyla / karşıtıyla var olduğu bir herkesçe bilinen bir gerçektir. Haliyle zıtlık olgusu atasözlerine de yansımıştır. Olumlu öğütlerin yanına, sadece çıkarcılığı öne çıkaran, olumsuz öğütler veren atasözlerine de rastlamaktayız. Çelişkili / zıt anlamlı atasözleri, toplumda farklı düşünen grupları ve bu gruplar arasındaki ayrılıkları / çelişkileri ortaya koymaktadır.